Prowizja za udzielenie kredytu to koszt, który musi ponieść kredytobiorca podczas spłacania pożyczki. Banki zwykle ustalają wysokość prowizji indywidualnie, choć w niektórych przypadkach, dodatkowa opłata jest określona bezpośrednio z góry, bez względu na to, kto jest kredytobiorcą. Jakie są rodzaje prowizji bankowych? Czym, z punktu widzenia prawa, jest prowizja za udzielenie kredytu? Ile może wynieść maksymalna wysokość tej opłaty?
Spis treści:
Prowizja bankowa – definicja i podstawa prawna
Definicja prowizji jest prosta – to opłata, którą pobierają banki przy korzystaniu z większości swoich produktów, bez względu na to, czy jest to lokata, konto oszczędnościowe, czy kredyt konsumencki (gotówkowy) lub hipoteczny. Można więc stwierdzić, że prowizja jest pewnym rodzajem wynagrodzenia, które bank nalicza przy korzystaniu usług.
Wysokość prowizji wyrażana jest najczęściej w ujęciu procentowym od kwoty transakcji. Informacje znajdują się zwykle w tabeli opłat i prowizji, które bank dołącza do każdej, nowo otwartej przez konsumenta pożyczki, wraz z całą dokumentacją. Rzecz jasna, istnieją różne rodzaje tego typu opłat.
Podstawą prawną, dzięki której bank może naliczyć dodatkowe opłaty od wykonywanych przez siebie usług finansowych, jest ustawa prawo bankowe:
Jakie są rodzaje prowizji bankowych?
Wiele osób mylnie twierdzi, że prowizje występują tylko w przypadku zaciągnięcia pożyczki, jako opłata za udzielenie środków finansowych. Niestety, banki i parabanki naliczają dodatkowe koszty praktycznie przy każdym produkcie oraz przy większości czynności.
Do najpopularniejszych rodzajów prowizji bankowych należą:
Prowizja za udzielenie kredytu
Jest to opłata, którą bank lub parabank nalicza podczas wypłacania konsumentowi środków pochodzących z pożyczki. Może mieć jednorazową formę, ale najczęściej koszt ten, rozbijany jest na kilka części i doliczony do kwoty miesięcznej raty kredytu.
Występuje zarówno w przypadku kredytów konsumenckich, jak i hipotecznych.
Opłata dodatkowa za obsługę pożyczki
Do czynności, za które nalicza się dodatkowe opłaty, należą między innymi zwiększenie limitu kredytowania (w przypadku kredytów odnawialnych), czy za sporządzenie zaświadczenia o zaciągniętym zobowiązaniu.
Prowizja za rozpatrzenie wniosku
Występuje bardzo rzadko, a nawet jeśli widnieje w spisie opłat, które pożyczkobiorca musi ponieść podczas zaciągnięcia kredytu, to jej wysokość zwykle wynosi 0%. W przypadkach, gdy nie jest to darmowa usługa, klient jest zmuszony uiścić tę opłatę jeszcze przed sprawdzeniem historii kredytowej i podjęciem decyzji o pozytywnym lub negatywnym rozpatrzeniu wniosku o pożyczkę.
Opłata za zmianę warunków umowy
Każdorazowa zmiana w warunkach udzielenia kredytu, zwykle wiąże się z dodaniem do kosztu kredytu kolejnych prowizji. Do przykładowych zmian w warunkach udzielenia kredytu jest modyfikacja kontraktu pod względem dnia, w którym dokonuje się spłaty miesięcznych rat kredytowych, skrócenie lub wydłużenie okresu karencji czy zmianę rat z równych na zmienne (rosnące/malejące).
Prowizja za wcześniejszą spłatę kredytu
Dzięki art. 49 ustawy o kredycie konsumenckim i art. 40 ustawy o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami każda pożyczka zaciągnięta przez osobę prywatną, bez względu na jej rodzaj, może zostać spłacona przed terminem określonym w umowie.
Bank ma prawo pobrać prowizję w szczególnych przypadkach wcześniejszej spłaty, które określone są w obu wymienionych ustawach.
Warto pamiętać, że w przypadku niewłaściwego naliczenia prowizji przez bank przy kredycie gotówkowym, kredytobiorca ma prawo do darmowego kredytu, czyli spłaty pożyczki w kwocie użyczonego kapitału (bez odsetek, prowizji, opłat za ubezpieczenie). W tym celu, konsument musi przygotować wniosek o sankcje kredytu darmowego.
Od czego zależy wysokość prowizji za udzielenie kredytu?
Jak wspomniano we wstępie, wysokość prowizji za udzielenie kredytu naliczana jest, gdy bank decyduje się na udzielenie kredytu gotówkowego lub hipotecznego.
Kwota dodatkowej opłaty zależy w dużej mierze od polityki banku – większość z nich oblicza wysokość dodatkowych kosztów jako procent od kwoty kredytu, ale niektóre instytucje określają prowizję w sposób kwotowy.
Wysokość prowizji zależy głównie od dwóch czynników: kwoty udzielanej pożyczkobiorcy oraz jego zdolności kredytowej. Jeśli kredyt opiewa na wysoką kwotę, to prowizja analogicznie wzrośnie. Wpływ na wysokość dodatkowej opłaty za uruchomienie pożyczki mają również wszystkie inne produkty finansowe, które kredytobiorca posiada w banku, do którego składa wniosek o udzielenie kredytu.
Oczywiście, im lepsza zdolność kredytowa, tym prowizja będzie odpowiednio niższa. Wynika to głównie z faktu, że dodatkowa opłata przy udzieleniu kredytu jest niejako wskaźnikiem podejmowanego przez instytucję pożyczkową ryzyka.
Czy istnieje maksymalna kwota prowizji za udzielenie kredytu?
Zgodnie z ustawą antylichwiarską, nowelizowaną w 2022 roku, maksymalna wysokość prowizji za udzielenie kredytu, może wynieść 10 proc. sumy udzielonej przez bank (wcześniej było to od 25 do nawet 30 proc.).
Aktualizacja zasad nie zmieniła nic w przypadku kredytów hipotecznych – kredytodawca ma prawo doliczyć do całkowitej kwoty do spłaty od 2 do 3 proc. wartości pożyczki pod zastaw nieruchomości, przy czym najwyższe opłaty są narzucane na pożyczkobiorców, których wkład finansowy jest niski. Naliczenie wyższej prowizji jest wówczas spowodowane wyższym ryzykiem finansowania.
Czy istnieją sposoby na obniżenie prowizji za udzielenie kredytu?
Jak wspomniano wcześniej, jednym ze sposobów na obniżenie prowizji za udzielenie kredytu jest posiadanie w instytucji, w której chce się wziąć kredyt, innych produktów finansowych. Konkurencja na rynku banków komercyjnych stale rośnie, przez co większość banków dba o swoich stałych klientów i chce pokazać, że docenia ich lojalność względem marki.
Rzecz jasna, najlepszy efekt w obniżaniu prowizji za udzielenie kredytu daje wysoka zdolność kredytowa. Niestety, zbudowanie wiarygodnej historii spłat wymaga trochę pracy. Pozytywny wpływ na tworzenie wysokiej zdolności kredytowej ma zaciąganie pożyczek i ich spłacanie. Dobrym pomysłem wydaje się zakup rzeczy na raty, które też są formą kredytu celowego.
Coraz więcej banków decyduje się też na udzielanie kredytów z prowizją na poziomie 0%, jednakże na takie produkty trzeba uważać. Głównym powodem jest tendencja przenoszenia kosztu, który kredytobiorca musiałby ponieść przy naliczeniu prowizji, na inne składniki pożyczki, dzięki czemu całkowity koszt kredytu pozostaje właściwie taki sam. Najczęściej, kredyty z zerową prowizją opiewają na niskie kwoty.
Jeśli chodzi o kredyty hipoteczne, to prowizje bankowe można obniżyć, zwiększając wkład własny. Im jest on większy, tym mniejsze ryzyko ponosi bank z tytułu udzielenia kredytu hipotecznego.
Prowizja za udzielenie kredytu a marża
Prowizja za udzielenie kredytu to dodatkowa opłata naliczana przez bank, w chwili podpisania umowy pożyczki. Ma ona zwykle charakter jednorazowy i uiszcza się ją wraz z pierwszą częścią spłaty, chociaż zdarza się, że prowizja jest dzielona na równe części i dodawana jako składnik rat kredytu. Co ważne – wysokość prowizji podlega negocjacjom z bankiem.
Marżą nazywamy stałą część oprocentowania, która jest ustalana przez każdy bank indywidualnie i stanowi ona część zarobków banku z kredytu. Ewentualne zmiany w tym zakresie muszą zostać zaakceptowane przez obie strony umowy kredytowej – w przeciwnym przypadku nie ma możliwości zmiany stawki marży.
Między tymi instrumentami istnieje pewna korelacja – banki stosują dwa typy kredytów: z niską prowizją i bardzo wysoką marżą lub na odwrót – z wysoką prowizją, ale niską marżą.
Zwrot części prowizji za wcześniejszą spłatę kredytu
Jak wspomniano, artykuł 48. i 49. ustawy o kredycie konsumenckim i artykuł 40. ustawy o kredycie konsumenckim sprawiają, że każda pożyczka, zaciągnięta przez osobę prywatną, może zostać spłacona przed terminem, a jeśli tak się stanie, to kwalifikuje się zwykle do uzyskania zwrotu części prowizji.
Mimo że bank ma prawo naliczyć prowizję za wcześniejsze uregulowanie należności, to jednocześnie, ma on obowiązek wypłacić część opłaty za udzielenie kredytu. Wspomniane zapisy prawne stanowią, że instytucja pożyczkowa ma obowiązek samodzielnej wypłaty tych środków, bez konieczności wniesienia żądania wypłaty przez konsumenta.
Niestety, niektóre z banków i parabanków nie wywiązują się z tego obowiązku. Wówczas jedynym wyjściem klienta, jest przygotowanie odpowiedniego wniosku o zwrot prowizji bankowej, w którym powinien zawrzeć:
- swoje dane osobowe,
- numer pożyczki i konta bankowego, na który mają wpłynąć środki,
- podstawę prawną (art. 48. 49. ustawy o kredycie konsumenckim, art. 40 ustawy o kredycie hipotecznym oraz wyrok TSUE C-383/18).
Niestety, sam spłacony kredyt też musi spełniać pewne wymagania. Jego kwota nie może przekroczyć 255 550 złotego (w przypadku kredytów hipotecznych ten zapis nie obowiązuje), a termin zawarcia umowy musi być późniejszy niż 17 grudnia 2011 roku. Zwrot prowizji odnosi się też tylko do pożyczek zaciągniętych przez osoby fizyczne. Środki z kredytu nie mogą być przeznaczone na działalność firmy.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
Czym jest prowizja za udzielenie kredytu?
Prowizja jest dodatkową opłatą za pewne czynności prawne, zwykle narzucaną przez banki na klientach przy praktycznie wszystkich narzędziach i produktach, jakimi dysponują. Podobnie jest w przypadku pożyczek – prowizja za udzielenie kredytu jest dodatkowym kosztem, który musi ponieść pożyczkobiorca w momencie zaciągnięcia kredytu.
Jak wysoka może być prowizja?
W myśl ustawy antylichwiarskiej prowizja w przypadku kredytów konsumenckich, niezabezpieczonych nieruchomością może wynieść maksymalnie 10 procent od wartości pożyczki.
W przypadku kredytów konsumenckich jest to od 2 do 3 proc. Przekroczenie jednej z tych wartości powoduje, że kredytobiorca ma prawo wnieść skargę do sądu, a w przypadku pożyczek konsumenckich może być to podstawa do skorzystania z sankcji kredytu darmowego.
Jak obniżyć wysokość prowizji za udzielenie kredytu?
W przypadku kredytu konsumenckiego istnieją dwa sposoby na obniżenie prowizji – posiadanie różnych produktów finansowych, pochodzących z danej instytucji oraz budowanie wysokiej i wiarygodnej zdolności kredytowej.
Przy kredycie hipotecznym, prowizję można obniżyć dzięki zwiększeniu środków na wkład własny.
